Mülteciler Derneği avukatlarından Necla Şanlı, koronavirüs salgını sebebiyle ekonomi ve çalışma hayatına yönelik alınan kararlar kapsamında kısa çalışma ödeneği, işsizlik maaşı, ücretsiz izin ve işten çıkarma yasağı gibi konular üzerine konuşuyor..
Kısa Çalışma Ödeneği Nedir?
Kısa çalışma, iş yerindeki çalışma sürelerinin geçici olarak azaltılması veya durdurulması hallerinde sigortalılara çalışamadıkları dönem için gelir desteği sağlayan bir uygulamadır. Covid-19 sebebiyle iş yerindeki haftalık çalışma sürelerini geçici olarak en az üçte bir oranında azaltan veya süreklilik koşulu aranmaksızın iş yerinde faaliyetini tamamen veya kısmen en az dört hafta süreyle durduran her bir işveren kısa çalışma başvurusunda bulunabilir. İşverenler; gerekli belgeleri bağlı bulundukları İŞKUR biriminin elektronik posta adresine göndermek suretiyle başvuru yapabilir. Bir işletmede işçi olarak çalışanlar doğrudan kısa çalışma başvurusunda bulunamaz. Kısa çalışma başvuruları işverenler tarafından yapılmalıdır. Koronavirüs kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularında işçilerin ödenekten yararlanabilmesi için;
- İşverenin kısa çalışma talebinin uygun bulunması,
- İşçinin kısa çalışmaya tabi tutulması ve
- Kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması gerekmektedir.
Kısa çalışma ödeneği tutarı; sigortalının son 12 aylık prime esas kazançları dikkate alınarak hesaplanan günlük ortalama brüt kazancının %60’ı olarak belirlenir. Ödemeler her halükarda üst sınır olan 4.380,99 Lirayı aşamaz. Kısa çalışma ödeneği, çalışmadığı süreler için işverene değil işçinin kendisine ödenir.
Koronavirüs kaynaklı zorlayıcı sebep gerekçesiyle yapılan kısa çalışma başvurularında, yabancı işçiler de kısa çalışmanın başladığı tarih itibarıyla işçinin son 60 gün hizmet akdine tabi olması ve son 3 yılda en az 450 gün süreyle prim ödeme şartlarını taşıması halinde kısa çalışma ödeneğinden yararlanabilir.
İşsizlik Ödeneği
Şimdi de işsizlik sigortası hizmetlerinden konuşalım. Bir hizmet akdine dayalı olarak çalışan sigortalılar işsizlik sigortası kapsamındadır. İşsizlik sigortası kapsamında bir iş yerinde çalışırken; çalışma istek, yetenek, sağlık ve yeterliliğinde olmasına rağmen, kendi istek ve kusuru dışında işini kaybedenler,
hizmet akdinin feshinden önceki son 120 gün hizmet akdine tabi olmak kaydıyla son üç yıl içinde en az 600 gün süre ile işsizlik sigortası primi ödemiş olanlar, hizmet akdinin feshinden sonraki 30 gün içinde en yakın İŞKUR birimine şahsen ya da elektronik ortamda www.iskur.gov.tr portalı üzerinden başvurarak iş almaya hazır olduğunu bildirmek koşulu ile işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlandırılmaktadır.
İşsizlik ödeneği;
900 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 240 gün, 1080 gün sigortalı olarak çalışıp işsizlik sigortası primi ödemiş olan sigortalı işsizlere 300 gün, süre ile işsizlik ödeneği (kanunda yer alan diğer şartları taşınması kaydıyla) verilmektedir.
İşsizlik sigortası hak kazanma şartlarını sağlayıp işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlanmak için İŞKUR’a başvuran yabancı ülke vatandaşları İŞKUR’a iş arayan kaydı yaptırmak suretiyle işsizlik ödeneği başvurusunda bulunabilirler. Başvuru ve prim ödeme şartlarını sağlayanların ikamet/oturma iznine sahip olmaları kaydıyla işsizlik sigortası hizmetlerinden yararlanmaları mümkündür.
Ücretsiz İzin Ödeneği
Şimdi de ücretsiz izin ve ücretsiz maaş desteğinden bahsedelim. Ücretsiz izne ayrılan, Kısa Çalışma Ödeneğinden yararlanamayan, 15 Mart 2020’den sonra iş akdi feshedilen ancak işsizlik ödeneğine hak kazanmamış olan ve yaşlılık aylığı almayan işçilere yapılan Koronavirüsle mücadele sürecinde, işçilere ücretsiz izinde bulundukları veya işsiz kaldıkları süre boyunca aylık 1.177 TL gelir desteğidir.
İşçilerin daha önce yapmış oldukları işsizlik ödeneği başvurusu varsa herhangi bir başvuru yapmasına gerek yoktur. Ancak 15 Mart’tan sonra işten çıkarılan ve işsizlik ödeneğine başvurmamış olanların esube.iskur.gov.tr adresinden veya e-Devlet aracılığıyla işsizlik ödeneğine başvuruda bulunulabilir.
İşten Çıkarma Yasağı
Yapılan yeni Kanun değişiklikleri ile 17 Nisan-17 Temmuz tarihleri arasında uygulanmak üzere işten çıkarma yasağı getirilmiştir. Buna göre bu süreçte işveren, iş akdini bazı istisnalar dışında kendi iradesiyle sonlandıramayacaktır. İş sözleşmesini feshetme yetkisi sadece işçi tarafında devam edecektir. Bu yasağa uymayarak iş sözleşmesini fesheden işverenlere her işçi için bir asgari ücret tutarında idari para cezası uygulanacaktır. Yeni düzenlemelerle işveren yalnızca ahlak ve iyi niyete uymayan nedenlere dayanarak iş sözleşmesini feshedebilecektir. Ayrıca yapılan yeni düzenlemelerle işverene, işçiyi ücretsiz izne çıkarma hakkı verilmiştir. Buna göre de ücretsiz izne ayrılmak, işçiye haklı sebebe dayanarak sözleşmeyi fesih hakkı vermeyecektir.
Covid-19 ve İş Sağlığı ve Güvenliği
İşveren Koronavirüs Salgını nedeniyle, iş yerinde kanunda belirtilen ve Bakanlık tarafından da yayınlanan iş sağlığı ve güvenliği kapsamında gerekli tedbirleri almak zorundadır. Bu tür gerekli önlemlerin alınmaması ve işçilerin koronavirüse iş yerinde yakalandığının tespit edilmesi ve anılan tedbirlerin alınmaması sebebiyle iş yerinde birçok işçide koronavirüs vakası görülmesi durumunda, işverenin hukuki sorumluluğunun doğacağı kabul edilebilmektedir. Belirtmek gerekir ki ayrıca işçiler de COVID-19 nedeniyle iş yerinde alınan tedbirlere uymakla yükümlüdür. Belirttiğimiz üzere işveren koronavirüse karşı iş yerinde gerekli tüm tedbirleri almak ve bu tedbirlere uyulup uyulmadığını da denetlemek zorundadır. İşverenin gerekli önlemleri almaması ve yükümlülüklerini yerine getirmemesi sonucunda işçiye koronavirüs bulaşması halinde somut olayın özelliğine göre bu durum iş kazası olarak nitelendirilebilecektir.
Temel hak ve özgürlüklerinize erişimde yaşadığınız her türlü sıkıntı ve sorularınız için Mülteciler Derneği’nden destek isteyebilirsiniz.